+ مناره چهل دختران که در محله کهن جویباره اصفهان قرار دارد یکی از پنج مناره قدیمی ایران است که تاریخ ساخت آن بنا به آجر نوشته های روی آن به سال ۵۰۱ هجری قمری بر می گرد. این بنا در دوره پادشاهی سلطان محمد بن ملكشاه سلجوقی ساخته شده است که ارتفاع آن نزدیک به ۳۰ متر می باشد. منار چهل دختران با هویت ‌ترین منار و تنها منار کتیبه ‌دار منفرد اصفهان شناخته می ‌شود که در برگیرنده ارزش ‌های‌ هنری و تاریخی است.

منار چهل دختران، به شماره 231 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده  است.

تزئینات مناره چهل دختران:

تزئينات این مناره آجري است و به سه كتيبه مزين است كه دو تاي آن به خط كوفي و يكي به خط نسخ است، مناره چهل دختران در محله جوباره قرار گرفته است.

اين مناره رفيع كه از آجر ساخته شده ميله اي مدور به ارتفاع ۲۴ متر است كه با پايه جمعاً ۲۹ متر ارتفاع دارد. اولين كتيبه كه به خط كوفي است شامل آيات ۲، ۳ و ۴ از سوره طه است. كتيبه ديگر كه به خط نسخ است،‌ شامل عبارات مذهبي است كه قسمت هائي از آن محو شده است. سومين قسمت كه به خط كوفي است تاريخ ۵۰۱ هجري را برخود دارد. اكثر پژوهشگران ارزش اصلي كتيبه‌ هاي اين‌ مناره‌ را در خط نسخ آن‌ مي دانند چرا كه اين ويژگي منار چهل دختران را منحصر بفرد كرده است.

در کتیبه نام واقف آن ابی الفتح نهوجی است و سال ساخت آن نیز ۵۰۱  ه.ق است. این کتیبه به خط عربی و در ۶ سطر است. بد نیست بدانیم این مناره از دارایی سپهسالار آبی الفتح نهو جی به دلیل نزدیکی به در گاه خدا بنا شده است.

وجه تسمیه:

علت نامگذاری این منار به «چهل دختران» به طور کامل روشن نیست اما می دانیم که این نام را در برخی دیگر از شهرهای ایران همچون قم، تهران، سمنان، شاهرود، یزد، نایین و دامغان در دوره‌ های مختلف تاریخی بر شماری از بناهای آرامگاهی یا زیارتگاهی نهاده‌ اند. همچنین در اصفهان قدیم دست‌ کم چهار مکان دیگر به این نام خوانده می‌ شدند که همگی در گورستان‌ ها و یا در نزدیکی آنها بوده‌ اند. همچنین روشن است که این نام، ترکیبی از عدد «چهل» به نشانه تقدس یا تکثر و «دختر» به عنوان نماد زنانگى می‌ باشد. بنابراین بعید نیست که نام چهل دختران را به واسطه نزدیکی این منار با آرامگاه یا بقعه‌ ای ستوده به همین نام بر مناره نهاده باشند که به احتمال زیاد آرامگاه یا زیارتگاهی زنانه بوده است. 

شمارى از بناهاى آرامگاهى در ایران که نام چهل دختران بر خود دارند یا با نام های دیگری همچون بی‌بى، خاتون، بانو، دختر و مادر شناخته می‌ شوند، در شمار زیارتگاههاى زنان بوده‌ اند که به نظر می‌ رسد ارادت به این بناها ریشه در باورهای ایران باستان و اعتقاد به ایزدبانو  آناهیتا یا «ناهید» دارد. 

اما این منار در میان برخی از ساکنان قدیمی محل، به نام منار «گارلنگ» نیز نامیده می‌ شود که دگرش یافته نام کشیش جیمز گارلند (J.L.Garland) یک انگلیسی مبلغ دین مسیحی مذهب پروتستان است که در حدود اوایل قرن بیستم میلادی به مدت 35 سال در میان یهودیان اصفهان و  در یکی از خانه‌ های مجاور این مناره زندگی می‌ کرد و به کار تبلیغ آیین مسیح در میان یهودیان اصفهان مشغول بود و پس از درگذشت در آرامگاه ارامنه اصفهان به خاک سپرده شد. عمارتی که محل سکونت او بوده است هنوز به نام عمارت گارلند نامیده می ‌شود.

تاریخ ساخت:

برخلاف سایر منارهای تاریخی موجود در اصفهان که اطلاعات دقیقی از سازندگان و سال ساخت آ‌نها در دسترس نیست، نام سازنده و سال ساخت منار چهل دختران به روشنی بر روی آن ثبت شده است از اینرو، در شهر منار‌های تاریخی، منار چهل دختران با هویت‌ ترین منار و تنها منار کتیبه‌ دار منفرد شناخته می‌ شود که دربرگیرنده ارزش‌ های‌ هنری و تاریخی می‌ باشد.

 منبع